تحلیلی بر اولویت های توسعه و آمایش سرزمین در مناطق مرزی(مطالعه موردی: شهرستان خوی)

آمایش مناطق و شهرهای مرزی در ایران، به دلیل وجود مرزهای طولانی و قرارگیری بیش از نیمی از استان های کشور در مرزهای بین المللی با کشورهای همجوار، از جایگاه ویژه ای در نظام برنامه ریزی کشور برخوردار است. از آنجا که امروزه، مناطق مرزی و شهرهای واقع در آن، برای بسیاری از کشورها فرصت تلقی می شود و توسعه این مناطق می تواند در همکاری های بین مرزی موثر باشد، توجه و رسیدگی بیشتر به این مناطق و بررسی نقاط قوت و ضعف، فرصت ها و تهدیدها، برای نیل به توانمندی ها، ضرورتی اساسی برای تدوین طرح ها و برنامه های این مناطق است. از این رو هدف پژوهش حاضر، تعیین رویکردها و برنامه های توسعه صحیح در آمایش مناطق و شهرهای مرزی شهرستان خوی در استان آذربایجان غربی است که یکی از مناطق مرزی و استراتژیک کشور به حساب می آید. این تحقیق در ابتدا با روش کتابخانه ای و پیمایشی(طراحی پرسشنامه به عنوان ابزار اصلی تحقیق) و سپس با تکیه بر تکنیک ها و روش های تصمیم گیری چند معیاره، مدل سلسله مراتبی(ahp) و مدل هیبریدی(swot-anp)، ضمن شناسایی نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها در منطقه مورد مطالعه و رتبه بندی زیرشاخص های برنامه های توسعه آمایش مناطق مرزی شهرستان خوی، برنامه های آمایشی را ارزیابی و اولویت بندی کرده است و با توجه به اینکه بحث توسعه ی مناطق مرزی در حوزه مباحث آمایش سرزمین قرار دارد، در این پژوهش اولویت بندی راهبردهای توسعه در چارچوب مفهوم آمایش بررسی شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که در مدل هیبریدیanp-sowt راهبرد so(توسعه صادرات و واردات و توجه بیشتر به مردم منطقه با افزایش اشتغال و کاهش فقر) راهبرد برتر و wo(افزایش سرمایه گذاری با ایجاد اشتغال سالم و کاهش قاچاق) به عنوان استراتژی آلترناتیو انتخاب گردیده اند. استراتژی های st(توسعه در روابط اقتصادی در مناطق مرزنشین و توجه به ارتباطات فرهنگی و اقتصادی دو سوی مرز) و wt(استفاده از مدیریت کارآمد در برنامه ریزی مناطق مرزی جهت بهبود سطح زندگی مناطق مرزنشین) به ترتیب در رده های بعدی قرار دارند. در مدل ahp نیز مناسب بودن منطقه جهت توسعه بازرگانی، ایجاد منطقه آزاد تجاری، توسعه زیرساخت ها با دید محلی به جای توجه به ابعاد منطقه ای و بین المللی آن بالاترین امتیاز و رسوبزا بودن رودخانه ها و آسیب پذیری روستاهای منطقه، وجود منابع غنی آب های سطحی و فقر، بی سوادی و محرومیت شدید کمترین امتیاز را به خود اختصاص داده اند. از نتایج تحقیق استنتاج می شود که مسئولان می بایستی به توسعه رابطه با کشور همسایه یعنی ترکیه به عنوان یکی از کشورهای پیشرفته منطقه و افزایش بازرگانی و واردات و صادرات با این کشور از طریق مرزهای شهرستان خوی نگاه ویژه ای داشته باشند و این راهبرد را به منظور کاهش فقر و افزایش اشتغال در اولویت قرار دهند.